Kampania informacyjna „Honorowi Obywatele Miasta Będzina” to przedsięwzięcie edukacyjne powstałego w 2014 r. Stowarzyszenia Filary Kultury, założonego przez będzińskich bibliotekarzy dla propagowania kultury lokalnej. Obejmuje wystawę i broszurę, upowszechniające wśród mieszkańców Będzina osoby honorowych obywateli miasta. Projekt dofinansowany przez władze miasta, został zrealizowany w partnerstwie z Miejską i Powiatową Biblioteką Publiczną, we współpracy z Towarzystwem Przyjaciół Będzina i Studiem Fotograficznym Foto Borkowscy.

Wystawa i broszura powstały dzięki materiałom źródłowym przekazanym przeze mnie. Poniższy tekst jest zapisem mojego wystąpienia na uroczystości inaugurującej projekt.

Właśnie minął Rok Samorządu Terytorialnego. Ustanowił go Senat Rzeczypospolitej Polskiej, który 25 lat temu był inicjatorem zmiany w Konstytucji RP i uchwalenia przez Sejm RP ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym.

W czasie tego ćwierćwiecza Rada Miejska Będzina nadała w latach 1997-2012 Honorowe Obywatelstwo Miasta Będzina 7 osobom. Kim oni są i jaki jest ich związek z miastem, że zostali uhonorowani tak zaszczytnym tytułem?

1997 – Jean-Marie Lustiger – duchowny katolicki, kardynał, metropolita Paryża, którego rodzina pochodziła z Będzina.

2000 – Jan Świderski – artysta malarz - kolorysta, teoretyk sztuki, mistyk, który urodził się w Będzinie-Grodźcu.

2000 – Sławomir Pietras – prawnik, dyrektor polskich teatrów operowych, działacz kultury, który wychował się w Będzinie.

2005 – Bogusław Fornalczyk – kolarz szosowy i przełajowy, olimpijczyk, mistrz Polski i zwycięzca Tour de Pologne, który dorosłe życie spędził i mieszka w Będzinie.

2005 – Janusz Gajos – aktor filmowy i teatralny, profesor sztuk teatralnych, fotograf, który wychował się w Będzinie.

2007 – Adam Śmigielski – duchowny katolicki, salezjanin, biskup sosnowiecki, który swą posługę szczególnie związał z Będzinem.

2012 – Zbigniew Zarzycki – siatkarz, mistrz Polski, świata i olimpijski, trener, który mieszka w Będzinie.

Z tego zestawienia wynika, że te 7 postaci to różne osoby, reprezentujące różne profesje i środowiska, a co najważniejsze w sposób bardzo różny związane z Będzinem.

Skąd więc się wzięli honorowi obywatele miasta?

Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (w 1990 r. – terytorialnym) w art. 18 ust. 2 pkt 14 określiła, że do wyłącznej właściwości rady gminy należy nadawanie tytułu honorowego obywatela gminy. Zresztą ustawodawca przypisał tę kompetencję tylko gminie i jej organowi stanowiącemu, bowiem powstałe w 1998 r. powiaty i województwa nie zostały wyposażone w tę właściwość.

Przepis ustawy został w Będzinie skonkretyzowany w Statucie Miasta oraz w podjętej z inicjatywy Towarzystwa Przyjaciół Będzina uchwale Rady Miejskiej w sprawie zasad i trybu nadawania Honorowego Obywatelstwa Miasta Będzina z 29 stycznia 1997 r., która określiła procedurę wnioskowania, opiniowania, nadawania i uroczystego wręczania honorowego obywatelstwa. Przybrała ona nową formę 25 czerwca 2007 r. i została jeszcze raz zmieniona 2 lutego 2009 r.

Ale pojawia się też pytanie, skąd wzięli się właśnie ci, a nie inni honorowi obywatele miasta?

Przez 25 lat funkcjonowania samorządu będzińskiego w procedurę nadawania honorowego obywatelstwa miasta zaangażowanych było 139 radnych i 6 prezydentów. Wszyscy oni jednak wypracowali przez te lata swoistą praktykę, która stała się tradycją Rady Miejskiej. Mam tu na myśli cnotę roztropności władz miasta w nadawaniu honorowego obywatelstwa osobom wielkim, wybitnym, niezwykłym ludziom i wspaniałym osobowościom, rozsławiającym miasto na całym świecie, którzy są wzorami do naśladowania i niekwestionowanymi autorytetami, ukazującymi najwyższe wartości i idee.

To honorowi obywatele w sposób szczególny związani z Będzinem, a nie osoby zasłużone dla miasta, bo tu albo urodzone, albo mieszkające, albo pracujące, albo działające. To dla władz miasta od 1997 r. fundamentalne rozróżnienie, choć może ono kłócić się nieco z definicjami słownikowymi, z przepisami Statutu Miasta czy nawet z orzecznictwem, piśmiennictwem i komentarzami samorządowymi.

Chciałoby się, aby było ono kontynuowane w przyszłości.

Z honorowymi obywatelami miasta Statut Będzina wiąże jeszcze jeden przepis. Umożliwia on Radzie Miejskiej stanowienie Dnia Pamięci dla upamiętnienia osób wybitnych. Korzystając z tej kompetencji Rada ustanowiła Dni Pamięci zmarłych honorowych obywateli: Jana Świderskiego (2 czerwca), Jean-Marie Lustigera (2 lutego) i Adama Śmigielskiego (25 marca).

Broszura "Honorowi Obywatele Miasta Będzina 1997-2015" [Pobierz]